Corocznie, począwszy od 1987 roku 31 maja obchodzimy Światowy Dzień bez Tytoniu. W bieżącym roku święto obchodzone jest pod hasłem „Tytoń a zdrowe płuca”. Realizowana akcja jest częścią programu Europy wolnej od dymu tytoniowego, która została przyjęta na Konferencji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Podstawowym celem podejmowanych działań jest zwrócenie uwagi na aspekty zdrowotne, społeczne oraz ekonomiczne palenia tytoniu.
Palenie tytoniu jest jednym z głównych i najbardziej rozpowszechnionych, znanych czynników ryzyka wielu chorób. Na świecie na choroby spowodowane paleniem tytoniu, co 5 sekund umiera człowiek. Nie istnieje bezpieczna liczba papierosów, które można wypalić.
Dym tytoniowy zawiera kilka tysięcy związków chemicznych (ok. 7 tys.), w tym wiele o działaniu rakotwórczym np.: radioaktywny polon, nikiel, smołę, cyjanowodór, amoniak, formaldehyd oraz tlenek węgla, który tworząc z hemoglobiną kompleks zwany karboksyhemoglobiną sprawia, że krew staje się gorzej natleniona. Narażenie na dym tytoniowy może być rozpatrywane jako narażenie osób palących i tak zwaną ekspozycję środowiskową osób niepalących (palenie bierne).W literaturze naukowej istnieje wiele dowodów na to, że obydwa rodzaje narażenia mają poważne konsekwencje zdrowotne.
Substancje rakotwórcze z dymu papierosowego mogą inicjować proces nowotworowy. Rak płuca występuje niemal wyłącznie u palaczy i osób narażonych na bierne palenie. Silny związek przyczynowo- skutkowo występuje także w przypadku raka krtani, gardła, przełyku, jamy ustnej, miedniczek nerkowych, pęcherza moczowego i trzustki. Ponadto palenie przyczynia się do powstawania min. raka żołądka, nosa, wątroby, miąższu nerki, wargi.
Dym papierosowy zwiększa również ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, odbytnicy, jajnika, trzonu macicy, trzustki, raka nerki i białaczki szpikowej.
Dym tytoniowy zawiera w swoim składzie wiele substancji o szkodliwym działaniu na układ krążenia. Nikotyna powoduje przyspieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia tętniczego i skurcz naczyń obwodowych, a tlenek węgla i inne toksyny zawarte w dymie tytoniowym przyśpieszają postęp miażdżycy i na wiele sposobów wpływają na stan układu krążenia (np. mogą wywoływać niedotlenienie narządów i tkanek). Palenie tytoniu znacznie zwiększa ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca i nagłej śmierci sercowej. Szacuje się, że ryzyko zawału serca u palacza jest co najmniej dwukrotnie większe niż u osoby niepalącej tej samej płci i wieku. Po roku od zaprzestania palenia ryzyko to zmniejsza się niemal o połowę.
Równie niebezpieczne jak samo palenie jest bierne palenie. Zwiększa ryzyko wystąpienia takich samych chorób jakie dotykają palaczy. Co roku na skutek biernego palenia umiera około 2 tysięcy osób.
Palenie tytoniu w ciąży stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia potomstwa. Dziecko w łonie matki jest narażone na kontakt z niebezpiecznymi związkami mogącymi negatywnie wpłynąć na jego rozwój. Toksyny z papierosa przenikają do pokarmu matki.