Służba sanitarno-epidemiologiczna w 2019 r. obchodzi 100 lat swojego istnienia.
Jej historia sięga czasów II Rzeczpospolitej. Już bowiem w roku 1917 na ziemiach polskich rozpoczęto organizację polskiej służby zdrowia. W tym okresie też podjęto działania zmierzające do zorganizowania pierwszych w wolnej Polsce służb sanitarno-epidemiologicznych. Uwieńczeniem tych prac było utworzenie 21 listopada 1918 r. Państwowego Centralnego Zakładu Epidemiologicznego – przemianowanego przez Radę Ministrów RP dnia 7 września 1923 r. na Państwowy Zakład Higieny oraz uchwalenie przez Sejm Ustawodawczy dnia 19 lipca 1919 r. Zasadniczej Ustawy Sanitarnej (Dz. Ustaw Nr 63 poz. 371), której wykonanie powierzono Ministrowi Zdrowia Publicznego.
Ustawa ta jest jednym z nielicznych przykładów na dobrze skonstruowany akt legislacyjny, o czym świadczy ponadczasowość przyjętych tam postanowień i rozwiązań, wybiegająca poza ówczesne czasy, dzięki czemu zachowały one swoją aktualność do czasów nam współczesnych. I tak na przykład zapisy dotyczące opieki sanitarno-lekarskiej nad dziećmi, nadzór nad personelem medycznym, fryzjerami, szkolnictwem, ochrony powietrza, nadzór sanitarny nad środkami spożywczymi i przedmiotami użytku, nadzór nad dopuszczeniem na rynek krajowy środków leczniczych czy nadzór nad wyrobem i sprzedażą i produkcją kosmetyków bez trudu można odnaleźć w obecnej ustawie z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 59).
Po odzyskaniu niepodległości rozwijająca się dynamicznie Polska i rosnące potrzeby jej obywateli spowodowały, że w latach 30 ubiegłego wieku, utworzono 13 fili Państwowego Zakładu Higieny w: Gdyni, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Lwowie, Łucku, Łodzi, Poznaniu, Stanisławowie, Toruniu, Wilnie, Brześciu nad Bugiem oraz w Katowicach. Od samego początku swojego istnienia każda z filii w swojej strukturze organizacyjnej posiadała trzy oddziały: bakteriologiczny, badania żywności i przedmiotów użytku oraz badania wody. Struktury sanitarne przetrwały lata okupacji, tylko dlatego, że niemieckie władze w obawie przed chorobami pozwoliły na ich ograniczoną i kontrolowaną działalność przeciwepidemiczną
i sanitarną. W latach powojennych służby sanitarne odbudowywały się biorąc czynny udział w zwalczaniu wielkich epidemii (m.in. duru, gruźlicy oraz błonicy).
W roku 1951 Państwowy Zakład Higieny z siedzibą w Warszawie posiadał już 14 filii wojewódzkich oraz pojawiły się nowy działy jak: Epidemiologia czy Higiena Pracy.
W roku 1952 na bazie filii wojewódzkich utworzone zostały wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne a 14 sierpnia 1954 r. utworzona została Państwowa Inspekcja Sanitarna, nad którą nadzór powierzono Ministrowi Zdrowia. Struktura i organizacja pracy powołanej Inspekcji powstała na bazie i doświadczeniu wielu lat pracy filii Państwowego Zakładu Higieny.
Zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej wytyczone prawie 100 lat temu nie straciły aktualności, co więcej pojawiły się nowe wynikające z potrzeb i zagrożeń obecnego świata, w tym zagrożenia bioterroryzmem, promieniowaniem radiacyjnym, hałasem czy środkami zastępczymi (tzw. dopalacze).
Państwowa Inspekcja Sanitarna to jedyna z instytucji, która przez te wszystkie lata była z ludźmi i jest dla ludzi. Dba o zdrowie naszych dziadków, ojców, nas samych i naszych dzieci, która towarzyszy nam od dnia narodzin przez całe nasze życie a nawet po śmierci. Państwowa Inspekcja Sanitarna zajmuje się bowiem m.in. nadzorem sanitarnym nad pomieszczeniami użyteczności publicznej (w tym żłobków, przedszkoli, szkół, szpitali), zakładami pracy, prowadzi sprawy z zakresu chorób zawodowych, ochrony przeciwepidemicznej, radiacyjnej, nadzoruje wodociągi i jakość wody do spożycia przez ludzi, żywność, wykonuje badania sanitarne, nadzoruje szczepienia, zwalcza dopalacze a także sprawuje nadzór nad cmentarzami, ekshumacjami i transportem zwłok. Wielość zadań ich zakres sprawia, że Inspekcja wie również i potrafi dotrzeć do obywateli z programami edukacyjnymi i profilaktycznymi. To ona uczy zdrowych nawyków żywieniowych i unikania zagrożeń zdrowotnych. Wieloletnie doświadczenie przekazywane w tej organizacji sprawia także, że jest ona zawsze (chociaż nie zawsze medialnie) jedną z najbardziej zapracowanych instytucji cywilnych. Uczestniczy w sytuacjach kryzysowych i przy organizacji każdej imprezy masowej w danej miejscowości
Inspekcja zatrudnia osoby z ogromnym doświadczeniem zawodowym o szerokim spektrum wykształcenie, są w śród nich bowiem: chemicy, biolodzy, fizycy, matematycy mikrobiolodzy, farmaceuci, lekarze, weterynarze, diagności laboratoryjni, specjaliści w dziedzinie epidemiologii, zdrowia publicznego, pedagodzy, psycholodzy, socjolodzy, prawnicy czy ekonomiści.
„Największą wartością służb sanitarno-epidemiologicznych
są jej pracownicy i efekty ich pracy”
