„Późne rozpoznanie zakażenia HIV zmniejsza szanse na skuteczne leczenie pacjenta,
ale także zwiększa ryzyko zakażania partnerek/partnerów seksualnych
przez osobę nieświadomą swojego zakażenia.”
Dorota Rogowska-Szadkowska, Jacek Gąsiorowski
Z okazji Światowego Dnia AIDS, który obchodzimy co roku 1 grudnia, Krajowe Centrum ds. AIDS, agenda Ministra Zdrowia, inauguruje kampanię informacyjną Znam rekomendacje PTN AIDS. Zalecam test na HIV, która jest skierowana do środowisk medycznych, przede wszystkim zaś do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy ginekologów oraz pielęgniarek i położnych, a przez te grupy zawodowe – do ogółu społeczeństwa. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie wpiera realizację kampanii.
Niestety obecnie zbyt często obserwujemy późne wykrywanie HIV, nawet w fazie AIDS, podczas gdy prawidłowe rozpoznanie zakażenia nie wiąże się ze skomplikowanymi badaniami, ale opiera się przede wszystkim na przeprowadzeniu dokładnego wywiadu z pacjentem. Dlatego też hasło tegorocznej kampanii brzmi: Znam rekomendacje PTN AIDS. Zalecam test na HIV. Poprzez tę kampanię pragniemy zwrócić uwagę środowisk medycznych na konieczność rozważenia zalecenia pacjentowi testu w kierunku HIV.
Lekarz powinien być dla pacjenta najbardziej wiarygodnym źródłem informacji o HIV i AIDS. Niestety często zdarza się, że stosowana w codziennej praktyce lekarskiej wiedza nie jest wystarczająca, podczas gdy postępowanie lekarza, zgodne z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS (PTN AIDS), może się przyczynić do zmniejszenia rozprzestrzeniania się zakażeń HIV.
Zapraszamy do zapoznania się z kreacją i istotą przeprowadzenia kampanii „Znam rekomendacje PTN AIDS. Zalecam test na HIV”, której ostatecznymi beneficjentami będą wszyscy pacjenci, czyli ogół społeczeństwa. Materiały kampanijne są dostępne na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS.
Kampania pod hasłem: „Znam rekomendacje PTN AIDS. Zalecam test na HIV”, skierowana jest do środowisk medycznych, w szczególności lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy ginekologów oraz pielęgniarek i położnych, a poprzez te grupy zawodowe – do ogółu społeczeństwa.
Celem działań kampanijnych jest upowszechnienie wczesnej diagnostyki zakażenia HIV, która ogranicza liczbę nowych zakażeń i pozwala w odpowiednim czasie rozpocząć terapię antyretrowirusową (ARV). Poprzez m.in. popularyzację aktualnych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS (PTN AIDS) w zakresie testowania w kierunku HIV, a w szczególności wskazań klinicznych do zlecania pacjentowi badania na obecność wirusa, kampania przypomina, że zakażenie HIV należy wziąć pod uwagę w trakcie diagnostyki.
Materiały informacyjno-edukacyjne do kampanii „Znam rekomendacje PTN AIDS. Zalecam test na HIV” są do pobrania na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS w zakładce Publikacje. Są to:
– broszura „HIV/AIDS dla lekarzy rodzinnych”
– broszura „HIV/AIDS dla lekarzy ginekologów”
– broszura „HIV/AIDS dla pielęgniarek i położnych”
– ulotka dla lekarzy „Kiedy powinno się proponować test na HIV?”
– plakat zawierający Rekomendacje PTN AIDS
Zapraszamy do korzystania z elektronicznych wersji materiałów wydawniczych.
HIV na świecie
- Według szacunków UNAIDS na świecie żyje 35,3 mln (32,2-38,8) ludzi zakażonych wirusem HIV lub chorych na AIDS. Połowa z nich nie jest świadoma swojego statusu serologicznego.
- W 2012 roku zakażeniu wirusem HIV uległo 2,3mln (1,9-2,7) osób natomiast 1,6 mln (1,4 -1,9) osób zmarło z powodu powikłań związanych z objawami AIDS.
- 8 mln ludzi przyjmowało leki w ramach bardzo skutecznej terapii antyretrowirusowej.
- Obszar Afryki Subsaharyjskiej nadal pozostaje regionem najbardziej dotkniętym przez epidemię. Prawie 1 na 20tam mieszkających dorosłych osób jest zakażona.
- W Afryce mieszka 69% z wszystkich zakażonych wirusem HIV na świecie.
HIV w Polsce
- Od wdrożenia badań (1985r) do 30 września 2013r. zakażenie wirusem HIV stwierdzono u 17 219 osób.
- Odnotowano 2975 zachorowań na AIDS, 1225 osób zmarło.
- Wśród zarejestrowanych zakażonych:
5997 – osoby zakażone w związku z używaniem narkotyków drogą dożylną
1197 – osoby zakażone poprzez kontakty heteroseksualne
1896 – osoby zakażone poprzez kontakty homoseksualne
Tabela 1. Sytuacja epidemiologiczna zakażeń wirusem HIV, zachorowań na AIDS, oraz zgonów w Polsce, w latach 2008 – 30 wrzesień 2013 (NIZP PZH Zakład Epidemiologii Zakażenia HIV i zachorowania AIDS w Polsce Magdalena Rosińska – Marta Niedźwiecka Stadnik
|
wyszczególnienie |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
2012 |
2013 do 30 września |
|
zakażeni wirusem HIV |
809 |
689 |
1207 |
1302 |
1119 |
912 |
|
AIDS |
162 |
124 |
127 |
264 |
144 |
127 |
|
zgony |
56 |
48 |
39 |
82 |
49 |
40 |
Wykres 1.
Zachorowania na AIDS rozpoznane w latach 2008 – 2012, według grupy ryzyka
HIV w Małopolsce
Tabela 2. Sytuacja epidemiologiczna zakażeń wirusem HIV, zachorowań na AIDS, oraz zgonów w województwie małopolskim, w latach 2008 – 30 wrzesień 2013.
|
wyszczególnienie |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
2012 |
2013 do 30 września |
|
zakażeni wirusem HIV |
41 |
46 |
31 |
64 |
93 |
47 |
|
AIDS |
6 |
11 |
8 |
4 |
12 |
5 |
|
zgony |
3 |
2 |
4 |
4 |
6 |
3 |
AIDS – zespół nabytego niedoboru odporności, (Acquired Immune Deficiency Syndrome ) – końcowe stadium zakażenia wirusem HIV (Human Immunodeficency Virus- ludzki wirus niedoboru odporności) charakteryzujący się bardzo niskim poziomem limfocytów CD4, a więc wyniszczeniem układu immunologicznego (odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskaźnikowe.
Wirus HIV to cząsteczka o cylindrycznym kształcie, warstwowej budowie i średnicy 80-120 nm. Posiada otoczkę zawierająca białka powierzchniowe (gp129, gp41), odpowiadające za łączenie się wirusa z receptorami komórek gospodarza. Wewnątrz komórki znajduje się rdzeń z podwójną nicią RNA oraz enzymy: proteaza, odwrotna transkryptaza, integraza . Po zakażeniu, wirus atakuje limfocyty T szczególnie te, które posiadają antygeny CD4, upośledzając ich funkcję. W przypadku braku leczenia przeciwretrowirusowego, stała replikacja wirusa w narządach limfatycznych prowadzi do produkcji nawet 109-1010kopii wirusa dziennie.
Czas od wniknięcia wirusa do organizmu do chwili kiedy infekcja jest możliwa do zdiagnozowania za pomocą typowych testów (tzw. OKIENKO SEROLOGICZNE) trwa zwykle około 4-6 tygodni. Po 2-4 tygodniach od ekspozycji może rozwinąć się tzw. ostry zespół retrowirusowy, trwający do kilku tygodni. W tym okresie pojawiają sie objawy grypopodobne (podwyższona temperatura, bóle głowy, mięsni, stawów), nudności, biegunka, owrzodzenie skóry i błon śluzowych, pleśniawki. Towarzyszy im spadek komórek CD4, wysoka wiremia i wysokie stężenie HIV RNA w surowicy. W/w objawy mijają samoistnie i rzadko nasuwają podejrzenie zakażenia wirusem HIV. Po tym czasie występuje okres utajenia (bezobjawowy), który może trwać od kilku miesięcy do kilkunastu lat. Następuje wyniszczenie układu immunologicznego i pojawiają się objawy kliniczne: osłabienie, gorączka, nocne poty, grzybica jamy ustnej o ciężkim przebiegu. W chwili stwierdzenia jednej z chorób wskaźnikowych rozpoznawany jest zespół nabytego niedoboru odporności AIDS.
Do chwili obecnej brak jest skutecznych środków terapeutycznych, jednak osoby zakażone HIV stosujące intensywną terapię antyretrowirusową (HAART) żyją w dobrym zdrowiu latami prawdopodobnie do chwili naturalnej śmierci.
Drogi zakażenia
– stosunek płciowy z osobą zakażoną (nasienie, wydzielina kobiecych dróg rodnych)
– krew (transfuzja krwi i preparatów krwiopochodnych, nie sterylne narzędzia medyczne, strzykawki, igły, nożyki do golenia, cążki), płyny ustrojowe, tkanki zawierające HIV (stawowy, opłucnowy, owodniowy, osierdziowy), płyn mózgowo- rdzeniowy
– przeniesienie z matki na dziecko (krew matki i dziecka nie miesza się, jednak do zakażenia może dojść w wyniku komplikacji porodowych), mleko kobiece.
Wirus HIV nie penetruje spontanicznie poprzez nieuszkodzoną skórę, nie dochodzi do zakażenia drogą kropelkową, nie przenosi się przez mocz, kał, plwocinę, ślinę, wymiociny, wydzielinę z nosa, pot, łzy. Nie można wiec zakazić się poprzez przypadkowy kontakt: dotyk, uścisk dłoni, obejmowanie, pocałunek, używanie wspólnych przedmiotów, wanny, toalet itp.
Nie stanowią zagrożenia komary i inne owady.
Barbara Mrozowska
Oddział Nadzoru Epidemiologii
Bogusława Żołyńska
Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia
Data wprowadzenia: 28.11.2013
Data ostatniej aktualizacji: 28.11.2013
Piśmiennictwo:
- Dorota Rogowska-Szadkowska, Jacek Gąsiorowski,HIV/AIDS dla lekarzy rodzinnych, Warszawa 2013
- UNAIDS Global Raport 2012
- NIZP PZH Zakład Epidemiologii Zakażenia HIV i zachorowania AIDS w Polsce Magdalena Rosińska – Marta Niedźwiecka Stadnik
- Meldunki o chorobach zakaźnych Państwowego Zakładu Higieny
- Prezentacja – Ryzyko zakażenia HIV, profilaktyka przed i poekspozycyjna. Dr med. Anna Kalinowska – Nowak Klinika Chorób Zakaźnych CMUJ w Krakowie
- Choroby zakaźne i pasożytnicze Wiesław Magdzik, Danuta Naruszewicz – Lesiuk, Andrzej Zieliński
- www.aids.gov.pl – Strona internetowa Krajowego Centrum ds. AIDS