W związku z dynamicznie narastającą opornością bakterii na środki przeciwdrobnoustrojowe (w tym antybiotyki) i wynikającym z tego zjawiska ograniczeniem skutecznego leczenia zakażeń Komisja Europejska na wniosek Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC, ang. European Centre for Disease Prevention and Control) (1) ustanowiła dzień 18 listopada corocznym, Europejskim Dniem Wiedzy o Antybiotykach (ang. European Antibiotic Awareness Day). (2) Kraje członkowskie UE zobligowane zostały do podjęcia inicjatyw mających na celu zorganizowanie lokalnych obchodów tego Dnia w obrębie każdego państwa.
Zgodnie z założeniami kampanii ma ona zaangażować jak najszerszy zakres instytucji, środowisk eksperckich, środków masowego przekazu i opinii publicznej oraz zwrócić uwagę na zjawisko antybiotykoopornosci jako kluczowego zagrożenia dla zdrowia publicznego. Co roku w ramach tej kampanii promowane są różne, specyficzne i najbardziej aktualne z punktu widzenia zagrożeń epidemiologicznych zagadnienia.
W Polsce zadania w tym obszarze realizowane są przez zespół ekspertów w ramach programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia pn. „Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011 – 2015”. (3) W bieżącym roku hasło kampanii „Żeby nie było za późno” ma zwrócić uwagę na zagrożenie utrata skuteczności antybiotyków w efekcie nieracjonalnego ich stosowania. Aktualna sytuacja epidemiologiczna związana z szerzeniem się zjawiska oporności na antybiotyki staje się coraz bardziej niepokojąca. Na podstawie danych Europejskiego Centrum Profilaktyki i Kontroli Zakażeń (ang. European Centre for Disease Prevention and Control) z powodu zakażeń wywoływanych przez bakterie oporne na wszystkie dostępne antybiotyki w Unii Europejskiej umiera co roku około 25 000 pacjentów. (4) Antybiotykooporność, która do niedawna w powszechnej opinii kojarzyć się mogła jedynie ze zjawiskiem ze sfery badań naukowych, staje się naszą codziennością. Aby temu zapobiec przekazywane są do świadomości opinii publicznej podstawowe zasady postepowania dotyczące antybiotykoterapii, tj.:
• Przyjmuj tylko antybiotyki przepisane przez lekarza – zaufaj jego wiedzy.
• Stosuj się do zaleceń lekarza – nie przerywaj zaleconej terapii, nawet jeśli poczujesz się lepiej.
• Stosuj podstawowe zasady higieny, aby zatrzymać rozprzestrzenianie się bakterii.
Czarny scenariusz, który może nastąpić w efekcie ignorowania powyższych zaleceń, sformułowany został w następujących uwagach dla społeczeństwa:
• Antybiotyki mogą przestać działać!
• Jeżeli łamiesz powyższe zasady rośnie ryzyko, że antybiotyk nie zadziała wtedy gdy naprawdę będzie Ci potrzebny!
• Nadużywanie i niewłaściwe stosowanie antybiotyków powoduje narastanie oporności bakterii na antybiotyki!
• Bakterie mogą wygrać wyścig z antybiotykami i wtedy antybiotyki przestana być skuteczne w leczeniu zakażeń bakteryjnych wobec bakterii!
• Utrzymanie skuteczności antybiotyków to odpowiedzialność każdego z nas!
Jednocześnie kluczowe założenia kampanii podkreślają fundamentalne założenia antybiotykoterapii tj.:
• Antybiotyki działają tylko na bakterie.
• Antybiotyki nie leczą chorób wirusowych: grypy, przeziębienia, ostrych zapaleń gardła i oskrzeli o etiologii wirusowej.
Niestety powyższe informacje wciąż niewystarczająco są utrwalone w świadomości opinii publicznej i wymagają systematycznego upowszechniania. Strategia działań zmierzających do kontroli zjawiska antybiotykooporności wymaga zaangażowania wszystkich sektorów regulujących stosowanie antybiotyków, a inicjatywy edukacyjne musza oddziaływać również na środowisko profesjonalistów medycznych. W ramach kampanii Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach opracowano również dla lekarzy zestaw problemów, które należy rozważyć przed podjęciem racjonalnej antybiotykoterapii, tj.
• Czy przed włączeniem antybiotykoterapii pobrano odpowiedni materiał na posiew?
• Jaki jest właściwy antybiotyk?
• Czy antybiotyk zastosowany w terapii empirycznej wybrałeś/aś zgodnie z danymi na temat lekooporności w twoim szpitalu?
• Jaki jest właściwy czas i dawka antybiotyku podawana do leczenia tego typu zakażenia u konkretnego pacjenta?
• Czy wynik posiewu i antybiogram wskazują na potrzebę zmiany podawanego antybiotyku?
• Czy w razie niepowodzenia leczenia skontaktowałeś/aś się ze specjalista ds. antybiotykoterapii?
Materiał edukacyjny dla profesjonalistów medycznych zawiera również podstawowe fakty dotyczące aktualnej sytuacji w zakresie antybiotykooporności z odniesieniem ich do praktycznych aspektów pracy lekarzy.
Zachęcamy do współpracy w zakresie szerzenia wiedzy i upowszechniania materiałów Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach.
Bibliografia:
1. www.ecdc.europa.eu
2. www.ecdc.europa.eu/en/EAAD/
3. www.antybiotyki.edu.pl
4. http://ecdc2007.ecdc.europa.eu/en/eaad/Pages/EAAD2012-multimedia-news-releaseinfographic.aspx
Źródło:
http://antybiotyki.edu.pl/
Elżbieta Kuras
Oddział Programów Profilaktycznych
Data wprowadzenia: 18.11.2013 r.
Data ostatniej aktualizacji: 18.11.2013 r.