25 kwietnia – Światowy Dzień Malarii

Według raportów WHO tylko w roku 2012 na świecie odnotowano 207 milionów przypadków zakażeń malarią, w tym 627 000 zgonów. Malarii można uniknąć! Należy zadbać o odpowiednią profilaktykę.

Wykres 1. Zapadalność (na 100 tys. mieszkańców) i liczba zachorowań na zimnicę (malarię) w Polsce w latach 1999 – 2013.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Państwowy Zakład Higieny (PZH), Meldunki epidemiologiczne za lata 1999-2013.

Malaria jest wywoływana przez pierwotniaka z rodzaju Plasmodium, przenoszonego przez komara widliszka. Problem ten jest szczególnie istotny na obszarach malarycznych (południowy Meksyk, Ameryka Środkowa, Karaiby, dorzecza Amazonki i Orinoko w Ameryce Południowej, Afryka na południe od Sahary aż po RPA). Na Bliskim Wschodzie zagrożenie malarią jest niewielkie i sezonowe. Natomiast duże zagrożenie występuje na kontynencie indyjskim, w Indonezji i Timorze Wschodnim, a za kolebkę lekoopornych zarodźców malarii uważa się Indochiny.

Od roku 2000, zmniejszono o 42% wskaźnik śmiertelności na świecie. Udało się to dzięki zaangażowaniu wielu państw i przyjęciu za główny cel – zredukowanie zakażenia i wyeliminowanie choroby zakaźnej [1].

Światowy Dzień Walki z Malarią, wiąże się z koniecznością ciągłego poodejmowania działań w zakresie wspierania krajów zagrożonych występowaniem malarii w ich wysiłkach zmierzających do kontrolowania i eliminowania tej śmiertelnej choroby.

Liczba przypadków malarii wykrytej przez systemy nadzoru wzrosła z 10% w roku 2010 do 14% w 2012 roku. Wg WHO w 41 krajach, nie jest możliwe dokonanie wiarygodnej oceny trendów malarii, ze względu na niekompletność lub niezgodność w raportowaniu zachorowań w czasie, czy zmian w praktyce diagnostycznej w poszczególnych krajach. WHO wzywa kraje endemiczne do wzmocnienia systemów nadzoru i rejestracji przypadków zakażeń malarią [1].

Kto jest w grupie ryzyka?

Około połowa populacji na świecie jest zagrożonych malarią.

Przede wszystkim:

  • Osoby podróżujące, ze względu na brak szczepionki zapobiegającej zakażeniu.
  • Populacja z HIV/AIDS – ze względu na obniżoną odporność.
  • Dzieci ze stabilnych obszarów transmisji zakażenia z niewykształconym w pełni mechanizmem odporności, mogą zachorować na najcięższą postać choroby.
  • Kobiety w ciąży ze względu na obniżoną odporność.
  • Imigranci z terenów endemicznych oraz ich dzieci mieszkający na terenach endemicznych, którzy wracają do swoich krajów, ryzyko w tej grupie wiąże się z zanikającym lub brakiem odporności [1].

Objawy

Podstawowym i najczęściej występującym objawem jest wysoka gorączka, dochodząca nawet do 40 st. C oraz dreszcze. Gorączka może ustępować, jednak ma ona charakter nawracający. Towarzyszyć jej mogą: bóle głowy i mięśni, osłabienie i biegunka, kaszel, żółtaczka, nudności i wymioty [2]. 

Rozpoznanie

U osób, które wróciły z krajów tropikalnych zaobserwowano gorączkę, należy wykonać testy w kierunku malarii. Ze względu na to, że badanie wymaga dużej precyzji, zaleca się, aby wykonywać je w laboratorium referencyjnym (wykaz laboratoriów referencyjnych określa Załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2012 roku) [2, 4].

Ochrona

  • Mechaniczna – używanie moskitier lub siatek osłonowych – służących do ochrony przed ukąszeniem komara a tym samym rozprzestrzeniania się malarii. W niektórych krajach zaleca się także zwalczanie postaci larwalnych komarów. Sąto jedynie działania, które może zmniejszyć transmisję malarii do zera.
  • Unikanie przebywania w miejscach i czasie o największej aktywności owadów (od zmierzchu do świtu).
  • Chemoprewencja dla najbardziej zagrożonej populacji, szczególnie kobiet ciężarnych i niemowląt. Chemioprewencją, polega na podawaniu leków antymalarycznych (sulfodoksyna-pirymetamina i amodiachina), szczególnie tam gdzie istnie wysokie ryzyko sezonowej transmisji zakażenia. Jak podaje WHO, dzięki takiej prewencji można uniknąć zakażenia u 25 milionów dzieci w wieku 3 do 59 miesięcy każdego roku [5].
  • Wykonanie testów diagnostycznych w celu potwierdzenia diagnozy malarii.

W indywidualnych przypadkach, środki ochrony przedukąszeniami komarów stanowią pierwszą linię obrony dla zapobiegania malarii

Obecnie oceniana jest szczepionka przeciwko malarii w dużym badaniu klinicznym (RTS, S/AS01; III faza badania), w 7 krajach w Afryce. Zalecenia WHO do stosowania tej szczepionki zależeć będzie od ostatecznych wyników z badań klinicznych. Te ostateczne wyniki spodziewane są pod koniec 2014 r. i planowane podjęcie decyzji co do zaleceń co do tego, czy ta szczepionka powinna być dodana do istniejących narzędzi kontroli malarii planowana jest pod koniec 2015 roku [1, 3].

 

Objaśnienie: Laboratorium referencyjne – wg Ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz.U. 2001nr 76 poz. 811), to  laboratorium odwoławcze, uprawnione przez ministra właściwego do spraw środowiska do wydawania opinii w sprawach GMO i stosujące w zakresie oznaczeń wiarygodne metody badań potwierdzone w systemie badań między laboratoryjnych

[1] Światowa Organizacja Zdrowia, WHO http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs094/en/ [dostęp: 17.04.2014 r.]

[2] Szczeklik I. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2013

[3] Walczak A., O niezbędności profilaktyki malarii wśród polskich podróżnych, Zakład Higieny i Epidemiologii, Pomorskich Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Probl Hig Epidemiol 2014, 95 (1): 1-5

[4] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 czerwca 2012 roku w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych. Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2012 r. (poz. 728)

[5] Światowa Organizacja Zdrowia, WHO http://www.who.int/malaria/areas/preventive_therapies/children/en/ [dostęp: 22.04.2014 r.]

 

Agnieszka Kargul
Dział Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia
Data wprowadzenia: 23 kwietnia 2014
Data ostatniej aktualizacji: 23 kwietnia 2014