Każdego roku w dniu 31 maja obchodzony jest Światowy Dzień Bez Tytoniu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) stara się w tym dniu zwrócić uwagę na kwestię zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych skutków palenia tytoniu. Hasło przewodnie tegorocznych obchodów to: ,,Tytoń – zagrożenie dla rozwoju”.
Palenie jest jedną z najpoważniejszych przyczyn nowotworów oraz chorób układu krążenia. Obecnie na świecie papierosy pali około 1,2 miliarda ludzi. Dane szacunkowe wskazują, że w ciągu roku wypalanych około 6 trylionów sztuk papierosów. Około 80% ludzi palących papierosy to mieszkańcy krajów rozwijających się w tym 360 milionów mieszka w Chinach.
W Polsce pali około 9 milionów osób (29% dorosłej populacji). Szacuje się, że w Polsce wypalanych jest rocznie ok. 4 mld. sztuk papierosów. Pomimo stopniowego obniżania się liczby czynnych palaczy nadal pali 34% mężczyzn i 23% kobiet. Bardzo niekorzystne trendy obserwuje się wśród dzieci i młodzieży. Każdego dnia w Polsce około 500 młodych ludzi rozpoczyna palenie. Szacunkowo w Polsce ok. 3 mln. dzieci to bierni palacze.
Zastanawiając się, dlaczego palenie tytoniu i wdychanie dymu tytoniowego jest tak szkodliwe dla zdrowia, należy odwołać się do wiedzy związanej z toksykologią dymu tytoniowego. Szacuje się, że w tytoniu i dymie papierosowym jest co najmniej 4 tys. związków chemicznych, w tym ok. 40 substancji rakotwórczych. W dymie papierosowym znajdują się tak silne trucizny, jak arsen, chlorek winylu, cyjanowodór, DDT, fenol, tlenek węgla (czad), metale ciężkie (np. kadm i ołów) i substancje radioaktywne (polon-210), związki uszkadzające kod genetyczny (np. benzoapiren), oraz bardzo silne substancje rakotwórcze, które inicjują i promują proces nowotworowy (np. substancje smoliste, które zalicza się do związków rakotwórczych najwyższej klasy).
Europejska lista dziesięciu najczęstszych przyczyn ciężkich zachorowań zawiera na drugim miejscu palenie tytoniu, uważa się je za czynnik rozwoju 12,3% chorób. Szkodliwe substancje zawarte w dymie tytoniowym wywołują szereg schorzeń:
Choroby nowotworowe: Ocenia się, że w krajach rozwiniętych 25-30% wszystkich zgonów z powodu nowotworów ma związek z paleniem tytoniu. Na podstawie badań prowadzonych w Europie, Japonii i Ameryce Północnej paleniu można przypisać 87-91% zachorowań na raka płuca u mężczyzn i 57-86% u kobiet. U obu płci odsetek zachorowań na raka przełyku, raka gardła i raka jamy ustnej, związanych z działaniem dymu tytoniowego bądź dymu tytoniowego w połączeniu z alkoholem, wynosi 43-60%. Znaczna część zachorowań na raka pęcherza moczowego i raka trzustki, a także pewna niewielka część zachorowań na raki nerki, żołądka, szyjki macicy oraz na białaczkę szpikową wiąże się przyczynowo z paleniem tytoniu. Obecnie obserwowane zachorowania na nowotwory tytoniozależne, ze względu na swój długi okres utajenia i niewystępowanie objawów, odzwierciedlają strukturę palenia tytoniu w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Po zaprzestaniu palenia zwiększone ryzyko tytoniozależnych nowotworów złośliwych szybko się zmniejsza. Ewidentne korzyści zdrowotne obserwuje się już po 5 latach od zerwania z nałogiem i z każdym rokiem są one wyraźniejsze.
Choroby nienowotworowe np. jak: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP), rozstrzenie oskrzeli, astma oskrzelowa. Z uwagi na fakt, że dym tytoniowy powoduje upośledzenie wydzielania śluzu i zaburza miejscowe reakcje immunologiczne wpływa na podatność na infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze całego układu oddechowego.
Choroby układu naczyniowego: Liczne badania epidemiologiczne rozpoczęte na początku lat 50-tych ubiegłego stulecia wskazywały na silny związek pomiędzy paleniem papierosów a wzrostem liczby zgonów z powodu chorób układu krążenia. Dzieje się to w mechanizmie zaburzeń gospodarki lipidowej: wzrostu stężenia trójglicerydów i LDL – cholesterolu, oraz spadku stężenia HDL-cholesterolu. U palaczy zaobserwowano proces łatwiejszego utleniania lipoprotein o niskiej gęstości co powoduje i nasila proces miażdży co twórczy. U palaczy zauważono także niższy poziom niż u osób niepalących utleniaczy takich jak witamin C i E, beta karotenu.
Choroby układu pokarmowego: Nienowotworowe choroby układu pokarmowego wymieniane w kontekście dodatniej korelacji z paleniem tytoniu to: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroba Leśniowskiego – Crohna.
Inne choroby wywołane paleniem papierosów: Palenie papierosów wpływa istotnie na osłabienie funkcjonowania narządów zmysłów: wzroku, węchu i smaku. Częściej u kobiet palących papierosy niż u niepalących występują: osteoporoza, zaburzenia owulacji co z kolei wpływa na płodność oraz przyspieszenie menopauzy. U palących mężczyzn następuje pogorszenie jakości nasienia.
Bierne palenie tak samo niebezpiecznie jak palenie czynne, gdyż boczny strumień dymu tytoniowego zawiera 35 razy więcej dwutlenku węgla i 4 razy więcej nikotyny, niż dym wydychany przez aktywnych palaczy. Bierni palacze są narażeni na takie choroby jak aktywni palacze.
Palenie przez kobietę ciężarną jest bardzo niebezpieczne dla rozwijającego się płodu. Substancje zwarte w dymie tytoniowym powodują zaburzenia w rozwoju narządów szczególnie układu nerwowego i oddechowego. Sprawiają, że dziecko jest gorzej odżywione, mniej dotlenione, co może doprowadzić do zaburzeń funkcji mózgu, zahamowania rozwoju, powstania wad wrodzonych. U kobiet palących podczas ciąży częściej dochodzi do poronień, komplikacji w czasie ciąży i przy porodzie. Ponadto palenie w czasie ciąży jest czynnikiem ryzyka wystąpienia tzw. nagłej śmierci łóżeczkowej dziecka.
Źródło: www.zdrowiewciazy.pl
Zapraszamy również do obejrzenia grafiki umieszczonej poniżej oraz przeczytania dodatkowych infromacji przekazanych przez WHO
Magdalena Droździk, Aleksandra Barszczewska
Dział Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia
Data wprowadzenia: 30 maja 2017
Data ostatniej aktualizacji: 30 maja 2017