Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 6 z dnia 22 stycznia 2003r., poz. 69) § 2 „Dyrektor zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w szkole lub placówce …”, a w myśl § 9 ust. 2 „Sprzęty, z których korzystają osoby pozostające pod opieką szkoły lub placówki, dostosowuje się do wymagań ergonomii” oraz ust. 3 „Szkoły i placówki nabywają wyposażenie posiadające odpowiednie atesty lub certyfikaty”.
Z uwagi na bezpieczeństwo dzieci i młodzieży korzystającej z wyposażenia, dyrektorzy szkół i innych placówek edukacyjnych zobligowani są do żądania certyfikatów zgodności z odpowiednimi normami uwzględniającymi wymagania ergonomii, bezpieczeństwa i zagwarantowania wyposażenia dobrej jakości wyrobów. Oznacza to obowiązek wyposażania szkół w sprzęt bezpieczny, spełniający wymagania ergonomiczne, odpowiadający wymaganiom norm. Analogiczne wymagania stosuje się do urządzeń rekreacyjno-sportowych przeznaczonych na wyposażenie ogródków przedszkolnych i szkolnych oraz boisk itp. jak np. huśtawki, zjeżdżalnie, karuzele, bramki itp. Zgodnie z prawidłową procedurą sprzedaży wyrobów do placówek edukacyjnych dostawca powinien okazać oryginał certyfikatów lub kopię certyfikatów poświadczoną „za zgodność z oryginałem”. Powyższa procedura stosowana przy zakupie np.: stołów, krzeseł, szaf, regałów, tablic itp. dla szkół, przedszkoli i innych placówek edukacyjnych przyczyni się do nabywania mebli dobrej jakości, produkowanych zgodnie z wymaganiami właściwych norm, co ma wpływ na prawidłowy psychofizyczny rozwój uczniów, gdyż parametry techniczne tych norm zakładają dostosowanie zasad ergonomii do pomiarów antropometrycznych dzieci i młodzieży w różnych grupach wiekowych. Szczególnie ma to znaczenie w przypadku stanowiska pracy ucznia (stół + krzesło). Poniższe załączniki prezentują wskazówki dla zapewnienia prawidłowego stanowiska pracy dla dziecka w wieku szkolnym.
Małgorzata Frankowska Oddział Edukacji Zdrowotnej i Higieny Dzieci i Młodzieży
wprowadzono: 18 września 2013 aktualizowano: 18 września 2013
W związku z epidemią koronawirusa SARS-CoV-2 został przedłużony okres obowiązywaniauprawnień inspektora ochrony radiologicznej, nadanych m.in. przez Głównego Inspektora Sanitarnego na podstawie art. 7 ust. 5 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1792 z późn. zm.).
Informacja o wydłużeniu uprawnień inspektora ochrony radiologicznej w związku z zaistniałą sytuacją została zawarta w ustawie o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020r., poz. 695).
Zgodnie z art. 15zzzzn ww. ustawy uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej, o których mowa w art. 7 ust. 3 lub 5 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, których ważność upłynęła w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo upływa w okresie obowiązywania stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu, zachowują ważność przez okres kolejnych 9 miesięcy od dnia upływu terminu ich ważności.
Więcej informacji na stronie Głównego Inspektora Sanitarnego (www.gis.gov.pl)
Zgodnie z przepisami art. 7 ust. 5 ustawy Prawo atomowe (tekst jednolity: Dz.U. 2019, poz. 1792 z późn. zm.) wewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem wymagań ochrony radiologicznej w jednostkach ochrony zdrowia wykonujących działalność polegającą na:
1) uruchamianiu lub stosowaniu aparatów rentgenowskich w medycznej pracowni rentgenowskiej lub uruchamianiu takich pracowni, lub
2) uruchamianiu lub stosowaniu aparatów rentgenowskich do celów rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej lub radioterapii schorzeń nienowotworowych poza medyczną pracownią rentgenowską
– sprawuje osoba, która posiada uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej dla tych działalności.
Wymaganie to nie dotyczy jednostki ochrony zdrowia wykonującej działalność związaną z narażeniem polegającą jedynie na wykonywaniu stomatologicznych zdjęć wewnątrzustnych za pomocą aparatów rentgenowskich służących wyłącznie do tego celu lub wykonującej działalność związaną z narażeniem polegającą jedynie na wykonywaniu densytometrii kości za pomocą aparatów rentgenowskich służących wyłącznie do tego celu.
W załączeniu Raport pt. „Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży” opracowany przez Instytut Medycyny Wsi w Lublinie w ramach Projektu KIK/68 „Profilaktyczny program w zakresie przecwidziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych” współfinansowanego ze środków Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy.
Agnieszka Hejmo Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wprowadzono: 16.09.2013 r.
Rozwiązując w 1866 r. strukturę benzenu, Friedrich August Kekulé von Stradonitz dokonał potężnego uogólnienia, które stało się podstawą opisu budowy i właściwości tak ważnej i licznej grupy związków organicznych, jakimi są związki aromatyczne. Odkrycie było wielkim sukcesem naukowej intuicji, gdyż w roku 1866 metody spektroskopowe badania związków organicznych jeszcze nie istniały, a pomimo to trafność koncepcji okazała się stuprocentowa. Sposób rozumowa-nia, który doprowadził uczonego do wielkiego uogólnienia struktury i teorii budowy związków organicznych (nie tylko aromatycznych), owiała legenda i anegdota, niektóre źródła podają, że odkrycia dokonał w akcie iluminacji, która miała miejsce w czasie snu!
Szczególne właściwości układu aromatycznego, reprezentowane modelowo przez najbar-dziej typowy układ, jakim jest cząsteczka benzenu, potęgują się w skondensowanych układach, których najprostszym przedstawicielem jest naftalen, a następnie od trzech skondensowanych pierścieni, liczba konfiguracji pierścieni lawinowo narasta. Do grupy tej zalicza się układy pierś-cieni bez podstawników.
Oto lista kilku WWA, których wzory strukturalne zamieszczone poniżej, dają pojęcie o różnorodności możliwych konfiguracji: naftalen, antracen, fenantren*,chryzen*,naftacen, pentacen, piren, benzo/a/piren*, heksacen, koronen, trifenylen, perylen.
* – „bay region” – konfiguracje, w których występuje t.zw.”obszar zatokowy” (wyjaśnienie zjawiska poniżej)
A oto niektóre wybrane przykłady wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych:
Szczególnie istotnym zjawiskiem, determinującym właściwości niektórych WWA, jest występowanie w ich cząsteczkach obszarów zwiększonej gęstości elektronowej, t.zw. „bay region”,
(struktura fenantrenu). Wystąpienie tego zjawiska, mającego oczywiście charakter kwantowome-chaniczny, ma fatalne skutki zdrowotne, bowiem po dostaniu się do ustroju żywego organizmu WWA wykazują działanie kancerogenne. Mechanizm zjawiska jest skomplikowany, w skrócie stwierdzić można, iż pojawienie się w komórkach obszarów zwiększonej gęstości elektronowej umożliwia tworzenie się adduktów z DNA żywych organizmów, co bardzo negatywnie wpływa na replikację komórek organizmu poddanego działaniu tych związków. W konsekwencji jest to długofalowe działanie kancerogenne.
Ze względu na to działanie, a także różnorodność WWA, opracowano względne współczyn-niki kancerogenności. Wartości tych współczynników podano w tabeli poniżej:
Tab.1. Wartości względnych współczynników kancerogenności (k) dla 9 WWA.
L.p.
Nazwa związku
Względne współczynniki kancerogenności k
1.
Dibenzo(a,h)antracen
5
2.
Benzo(a)piren
1
3.
Benzo(a)antracen
0,1
4.
Benzo(b)fluoranten
0,1
5.
Benzo(k)fluoranten
0,1
6.
Indeno(1,2,3-c,d)piren
0,1
7.
Antracen
0,01
8.
Chryzen
0,01
9.
Benzo(g,h,i)perylen
0,01
Wyznaczenie względnych współczynników kancerogenności pozwala porównać siłę szkodliwego oddziaływania najczęściej identyfikowanych WWA.
2.Właściwości.
WWA powstają głównie w procesach niecałkowitego spalania związków organicznych. Proces zachodzi zarówno w warunkach naturalnych (np. podczas pożaru lasu), jak i w środowisku człowieka (spalanie odpadów, spaliny pojazdów mechanicznych, działalność przemysłowa). Wiel-kość emisji WWA do środowiska zdecydowanie przeważa ze źródeł antropogennych.
Dominującą formą występowania tych związków jest ich mieszanina, tak, iż obecność jed-nego ze związków z grupy WWA w próbie środowiskowej, pozwala wnioskować o obecności in-
nych tej grupy. Za wskaźnik całej grupy WWA uznano benzo(a)piren, ze względu na stopień rako-twórczego oddziaływania i powszechność występowania w środowisku.
3.Zagrożenia
Występowanie WWA w środowisku człowieka ma charakter powszechny, dotyczy to również organizmu człowieka. U ludzi narażonych zawodowo na obecność WWA, w wyniku ekspozycji inhalacyjnej i dermalnej, stwierdzono obecność związków tej grupy i ich metabolitów w moczu i krwi.
3.1. Zagrożenie na stanowiskach pracy
Wchłanianie na stanowiskach pracy odbywa się głównie przez układ oddechowy, mniej lotne, jak benzo(a)piren są wdychane jako aerozole zaadsorbowane na cząstkach pyłu, przede wszystkim respirabilnego, natomiast przewód pokarmowy jest główną drogą wchłaniania przy narażeniu środowiskowym.
Wprowadzono normatywy higieniczne mające moc prawną, w różnych krajach, ustaw bądź zaleceń, na obecność substancji smołowych na stanowiskach pracy. Oznacza się stężenie substancji smołowych w próbce pyłu jako frakcji rozpuszczalnej w benzenie lub cykloheksanie. Wskaźnikiem zanieczyszczeń powietrza WWA jest stężenie benzo(a)pirenu; w Polsce w 1995 r. ustalono wartość NDS dla tego związku na poziomie 2,0 µg/m3, w 1998 r. wprowadzono NDS dla dibenzo(a,h)antracenu na poziomie 4 µg/m3.
Wartości względnych współczynników kancerogenności dla 9-ciu WWA zamieszczono w tabeli nr 1.
Szczegółowe badania i pomiary narażeń na WWA, różnicujące stanowiska pracy pod względem dopuszczalnych zakresów narażeń są kontynuowane.
3.2. Zagrożenia obecnością WWA w żywności
Badania prowadzone od kilkudziesięciu lat w wielu laboratoriach świata wykazały, iż naj-więcej WWA dostaje się do organizmu wraz z pożywieniem – ponad 70% wszystkich związków tej grupy (badania przeprowadzano na osobach niepalących).
Można wyodrębnić dwie drogi przenikania WWA do żywności:
pośrednią
bezpośrednią
Droga pośrednia polega głównie na adsorpcji WWA na skórkach owoców i jarzyn w wyniku opadu z powietrza wraz z pyłem i deszczem. Czynnikiem prowadzącym do powstania WWA jest temperatura. Ogrzewanie wszystkich produktów zawierających ligninę, skrobię, cukry proste, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, β-karoten, glicerydy cholesterolu, w temp. 350 – 700ºC prowadzi do powstania WWA. Potencjalnie w bardzo dużych ilościach WWA mogą powstawać we wszelkiego rodzaju produktach mięsych, które ponadto zawierają prekancerogenne azotyny, co
może wzmagać tendencję rakotwórczą. Stwierdzono zależność: im więcej tłuszczu zawierało mięso poddawane obróbce cieplnej, tym wyższe było końcowe stężenie WWA. Największe ilości benzo(a)pirenu (BaP) zawierają produkty silnie wędzone, skażenia tego można uniknąć poprzez stosowanie preparatów dymu wędzarniczego (w czasie otrzymywania takich preparatów eliminuje się część powstających WWA).
Prowadzono badania występowania sumy WWA w naparach z kawy naturalnej, zbożowej i kakao. Prażenie ziaren tych roślin może wzbogacać przetwarzany produkt w związki omawianej grupy. W wybranej grupie badań wykryto WWA we wszystkich naparach kawy naturalnej. Udo-wodniono, iż przez przefiltrowanie naparu uzyskuje się znaczące (w ponad 75%) zmniejszenie sumarycznego stężenia tych związków w sporządzanym napoju. Znacznie mniej WWA występuje w kawach rozpuszczalnych (dotyczy to zarówno naparów z kawy naturalnej, jak i zbożowej). Największe ilości WWA zanotowano we wszystkich naparach kakao.
Inny ważny rodzaj żywności, jaki przebadano, to pochodne otrzymywane z roślin oleistych, np. rzepaku. Skażenie olejów roślinnych przez związki WWA może pochodzić z następujących źródeł:
zanieczyszczenia materiału roślinnego z atmosfery
gleby, na której są uprawiane rośliny oleiste
suszenia materiału roślinnego dymem przed ekstrakcją
zanieczyszczeń rozpuszczalnika użytego do ekstrakcji
Suszenie nasion rzepaku jest procesem przebiegającym często w warunkach i temperaturze gene-rującej powstawanie związków WWA. W wielu próbkach nasion suszonych stwierdzono bardzo wysokie stężenia BaP. Problem rozciąga się również na stosowane procesy suszenia zbóż, szczególnie w suszarniach ogrzewanych pochodnymi ropy naftowej.
Niewątpliwie interesujące będzie zorientowanie się jakie wymogi dla WWA ustalił Komitet Ekspertów ds. Substancji Dodatkowych do Żywności przy FAO/WHO. Komitet zaleca, aby ilość BaP w żywności nie przekraczała 1 µg/kg. Dla żywności z dodatkiem dymu wędzarniczego UE ustaliła maksymalną dopuszczalną zawartość BaP na 0,03 µg/kg.
Oto niektóre dane o zanieczyszczeniu wybranych produktów żywnościowych przez WWA:
Tab.2. Zanieczyszczenie wybranych produktów żywnościowych przez WWA
Produkt żywnościowy
Zawartość BaP w µg/kg
Jabłka z terenów czystych ekologicznie
0,2 – 0,5
Jabłkaz sadów w okolicy miejskiej
30 – 60
Margaryna
1 – 36
Kapusta
25 – 40
Liście herbaty
21
Chleb
1
Sałata
3 – 12
Grzanka
0,5
Mąka suszona
4
Kawa palona naturalna i zbożowa
1 – 13
Gdy mowa o zagrożeniach nowotworowych, nieodłącznie pojawia się problem palenia tytoniu. Dym papierosowy zawiera od 3 – 4 tysięcy zw. chemicznych będących produktami pirolizy tytoniu i bibułki w temp. 600 – 1000ºC, wśród nich stwierdzono obecność bardzo silnie rakotwór-czych nitrozoamin i około 153 różnych WWA, w tym najbardziej toksycznych – benzo[a]pirenu i dibenzo[a, h]antracenu. W dymie papierosowym występują również katechole – związki o właści-wościach kokancerogennych, nasilających rakotwórcze działanie WWA. Tak działa również azbest, gdy jest obecny w środowisku. Zagrożenie dotyczy zarówno palących, jak i niepalących, ale przebywających w otoczeniu palaczy, czyli tak zwanych „palaczy biernych” wdychających bardziej szkodliwy dym uboczny, niefiltrowany, wytwarzany przez cały czas palenia się papierosa.
3.2.1.Lista artykułów spożywczych badanych pod kątem zawartości WWA w Oddziale Laborato-ryjnym Fizykochemii Żywności WSSE w Krakowie:
wędliny
wędliny drobiowe
konserwy mięsne
konserwy drobiowe
konserwy rybne i owoców morza („frutti di mare” )
przetwory rybne i owoców morza
oleje (rzepakowy, słonecznikowy, kokosowy)
margaryny
tłuszcze specjalne
inne wyroby przemysłu tłuszczowego
produkty i wyroby przemysłu piekarskiego
przekąski typu „snack”
inne przetwory zbożowe
produkty typu „fast food” (pieczone na rożnie i grillu)
wyroby cukiernicze czekoladowe
kawy
herbaty
kakao
preparaty do początkowego żywienia
mleko początkowe i następne
środki spożywcze uzupełniające (obejmujące produkty zbożowe przetworzone i inne środki
spożywcze dla małych dzieci, w tym kaszki)
suplementy diety
Produkty te badane są na obecność benzo(a)pirenu, chryzenu, benzo(b)fluorantenu i benzo(a)an-tracenu. Dotychczas nie stwierdzono przekroczeń. Badania te prowadzone są na podstawie nastę-pujących procedur badawczych krakowskiej WSSE: PB-LFZ/LFI-43 wyd.1 „Oznaczanie WWA w środkach spożywczych” i PB-LFI-18 wyd.1 „Oznaczanie WWA w tłuszczach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego metodą HPLC”.
3.3.Zagrożenia obecnością WWA w wodzie
Skażenie wód powierzchniowych przez WWA może pochodzić ze ścieków przemysłowych (koksowniczych, hutniczych, gazowniczych i rafineryjnych), z wymywania z gleby i nawierzchni dróg przez deszcz, także z atmosfery przez sedymentację i opad wraz z deszczem i śniegiem.
Ogromnie niekorzystne zjawisko stanowi fakt, iż rozpuszczalność WWA w wodzie znacznie zwiększają detergenty. Zanieczyszczenia komunikacyjne (ścieranie gumy opon i asfaltu, spaliny) z powierzchni dróg i spływy roztopowe, bogate w WWA, również spływają do gleby. Okazuje się, że mimo b. niskiej rozpuszczalności w wodzie, roztwór WWA w wodach powierzchniowych efektyw-nie nabiera mocy. W wodach powierzchniowych WWA mogą także występować w postaci zaad-sorbowanej na drobnych cząstkach i w materii organicznej. W Polsce jedynie strumienie i rzeki w ich górnym biegu można uznać za czyste.
Obecne w wodach powierzchniowych WWA są niebezpieczne nie tylko dla człowieka. Sta-nowią zagrożenie dla całego ekosystemu, oddziałują pośrednio na różne jego piętra, między innymi na drodze transformacji metabolicznej. Akumulacja WWA w glonach i niższych zwierzętach mors-kich ma wpływ na wyższe poziomy troficzne, bardzo wysokie stężenia pirenu i benzo[k]fluorantenu obserwuje się w mięsie i skórze ryb (od 42 do 405 mg/kg).
Streścił i opracował G.Wilczyński mł. asystent w Oddziale Laboratoryjnym Higieny Pracy)
2. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – dr inż. Ewa Smolik, Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu
3. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (substancje smołowe rozpuszczalne w cyklo-heksanie). Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego. – dr hab. Andrzej Sapota, prof.AM, Akademia Medyczna w Łodzi
4. Maciej Bilek – WWA – Wielopierścieniowe Węglowodory Aromatyczne.
5. Wikipedia (rysunki)
6. Peter William Atkins – Przewodnik po chemii fizycznej, PWN – Warszawa 1997.
Szczepienia ochronne stanowią jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania chorobom zakaźnym. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że nie wszystkie osoby mogą korzystać z tej metody profilaktyki, wskutek istnienia przeciwwskazań medycznych, uniemożliwiającym poddanie się szczepieniu ochronnemu. Dotyczy to m.in. osób chorych na nowotwory oraz inne choroby przebiegające z obniżeniem odporności. Ponadto nieliczne osoby, pomimo zastosowanego szczepienia, nie wytwarzają odporności poszczepiennej. W tej sytuacji prowadzenie powszechnych szczepień obowiązkowych, zapewnia w odniesieniu do wielu chorób również ochronę osobom nieszczepionym, poprzez powstanie tzw. odporności zbiorowiskowej. Jednakże aby osiągnąć znaczące efekty dla całych populacji, programy masowych szczepień muszą być wieloletnie i obejmować dużą część osób, które są narażone na zachorowanie na daną chorobę zakaźną. Na widoczne efekty tak przyjętych strategii szczepień trzeba czasem czekać kilka lat, chociaż odporność indywidualną osoby szczepione uzyskują w ciągu kilku dni lub tygodni po szczepieniu.
Szczepienia ochronne mają już ponad 200 – letnią tradycję. Jednak ich spektakularny efekt możemy obserwować dopiero w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Utrzymywanie wysokiego poziomu odporności poprzez sukcesywne szczepienia kolejnych grup osób, zwłaszcza dzieci i młodzieży pozwoliło na istotne zminimalizowanie ryzyka wystąpienia zachorowań, a w końcu doprowadzenie do eliminacji niektórych chorób zakaźnych w państwach europejskich, a nawet do wykorzenienia na całym świecie tak groźnej choroby jaką była kiedyś ospa prawdziwa. Dzięki szczepieniom nie ma już w większości państw zachorowań na poliomyelitis (chorobę Heinego – Medina). Cała Europa jest wolna od tej choroby, a w Polsce dzięki szczepieniom nie obserwowano jej od ponad 30 lat. Kolejną chorobą z poważnymi powikłaniami, której możemy skuteczne zapobiegać poprzez szczepienia jest odra. Również odra wraz z różyczką mogłyby być w najbliższej przyszłości wyeliminowane, gdyby nie pewne problemy ze szczepieniami przeciwko tym chorobom. Ocena sytuacji epidemiologiczna odry wskazuje, że jest ona w Polsce bliska eliminacji, ale są państwa europejskie, gdzie poprzez nierozważne unikanie szczepień mamy do czynienia w ostatnich latach z epidemiami, a nawet zgonami z powodu odry. W Polsce szczepienia odniosły spektakularny sukces. Na przykład liczba nowych zachorowań na odrę w Polsce przed rozpoczęciem masowych szczepień w 1975 r. kształtowała się w latach epidemicznych na średnim poziomie – 450 przypadków/100 000 mieszkańców, a w ostatniej dekadzie najwyższa z zanotowanych wyniosła – 0,3/100 000 mieszkańców. Niestety przy tak korzystnej sytuacji epidemiologicznej odry należało się liczyć z możliwością spadku akceptacji szczepień przeciwko chorobie, która przestała być już dla społeczeństwa poważnym problemem zdrowotnym. U podłoża tego zjawiska leży przywołana już wcześniej odporność zbiorowiskowa (występująca w przypadku odry), która zmniejsza prawdopodobieństwo zakażenia osób wrażliwych w populacji. Wówczas chronione przed zachorowaniem są również osoby, które z różnych przyczyn nie poddały się szczepieniu. Ten fakt, w opinii przeciwników szczepień, może potwierdzać bezzasadność szczepień i brak potrzeby zaszczepienia się w indywidualnych przypadkach. Taka sytuacja może prowadzić do zmniejszenia akceptacji szczepień i pogorszenia ich realizacji w ramach programów szczepień ochronnych. W następstwie zmniejszonej liczby wykonywanych szczepień zmniejsza się również liczba odczynów poszczepiennych, co uspokaja przeciwników szczepień. Z upływem czasu znacznie wzrasta populacja osób nieszczepionych i nieuodpornionych. Konsekwencją tego jest ponowny wzrost liczby zachorowań, często w postaci epidemii. Obserwowany wzrost zachorowań, stwarza realne ryzyko zakażenia dla osób nieuodpornionych. Wzrost świadomości zagrożenia chorobą zwiększa ponownie zainteresowanie szczepieniami. Taką zmienną akceptację szczepień zaobserwowano w ostatnich latach przy stosowaniu potrójnej szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR), rekomendowanej przez Światową Organizację Zdrowia w celu osiągnięcia eliminacji odry i różyczki. Jest to zjawisko szczególnie niekorzystne w końcowej fazie realizacji programu eliminacji tych chorób, które miało miejsce w ostatnich latach w wielu państwach europejskich. W tym przypadku szczepienia są w pewnym sensie ofiarą własnego sukcesu. Niestety przedwczesne zaniechanie szczepień zanim dojdzie do wykorzenienia choroby na świecie, prowadzi do nawrotu epidemii wyrównawczych wśród osób nieuodpornionych.
Poza wymienionymi chorobami, w których zapobieganiu odniesiono najbardziej spektakularne sukcesy (dzięki szczepieniom), w odniesieniu do wielu innych uzyskano znaczącą poprawę sytuacji epidemiologicznej tzn. mamy zdecydowanie mniej zachorowań w porównaniu z latami przed wprowadzeniem szczepień.
Szczepienia poza swoim niezaprzeczalnym ochronnym działaniem zapobiegającym zachorowaniom lub zgonom z powodu chorób zakaźnych mogą powodować niepożądane odczyny poszczepienne i to nieraz o ciężkim przebiegu. Są to jednak zdarzenia niezwykle rzadkie. Należy pamiętać, że w przypadku wszystkich obecnie stosowanych szczepionek możliwość wystąpienia poważnego niepożądanego odczynu poszczepiennego jest zdecydowanie mniejsza, niż powaga konsekwencji wynikających z choroby przeciwko której jest szczepionka. Skład szczepionek jest jawny i można go sprawdzić w ulotce lub na stronie Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (w Internecie są dostępne charakterystyki poszczególnych preparatów szczepionkowych).
Nie należy ulegać niepotwierdzonym negatywnym opiniom o szkodliwym działaniu szczepionek. Opublikowana 15 lat temu hipoteza o istnieniu związku między szczepieniem potrójną szczepionką przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) a autyzmem, nie znalazła potwierdzenia w licznych badaniach prowadzonych od tamtego czasu. Również badanie przeprowadzone na dzieciach chorych na autyzm z terenu województwa małopolskiego, nie potwierdziło w tym zakresie jakichkolwiek zależności. Co więcej, szczepionka ta nie wykazała żadnego ujemnego wpływu na rozwój umysłowy, psychomotoryczny ani na występowanie zaburzeń zachowania u dzieci (badanie na populacji dzieci z Krakowa). Również nie należy obciążać szczepionek zawierających tiomersal (konserwant szczepionkowy), szkodliwym wpływem na zdrowie dzieci, ponieważ mimo prowadzonych w wielu państwach badań, nie potwierdzono takich zależności. Ponadto, w Polsce podobnie jak w innych bogatych państwach, szczepionki z tiomersalem są sukcesywnie zastępowane innymi preparatami i pozostała już tylko jedna szczepionka dla dzieci, która ten konserwant zawiera. W razie jakichkolwiek wątpliwości co do składu i działania szczepionek najlepiej wyjaśnić je u lekarza kwalifikującego do szczepienia.
Dzięki szczepieniom groźne choroby stają się coraz rzadsze, zaczynamy zapominać jak ciężki przebieg może mieć wiele z nich. Nie oznacza to jednak, że możemy przestać się szczepić, gdyż jak pokazują dane epidemiologiczne z ostatnich lat, może to skutkować wybuchami epidemii nawet z przypadkami śmiertelnymi. Chorują wówczas w dużej mierze osoby, które uniknęły szczepień w dzieciństwie i dzięki odporności zbiorowiskowej udało im się uniknąć choroby przez wiele lat. Jednak po pewnym czasie, często już jako osoby dorosłe chorują na choroby zakaźne typowe dla wieku dziecięcego, które wówczas mogą mieć bardzo poważny przebieg i powikłania.
Na razie nie mamy innej alternatywy – albo będziemy się szczepić albo będziemy wcześniej lub później chorować.
dr hab. n. med. Dorota Mrożek-Budzyń Konsultant wojewódzki w dziedzinie epidemiologii Data wprowadzenia: 09.09.2013 Data ostatniej aktualizacji: 09.09.2013
Grzyby odgrywają dużą rolę jako środek spożywczy. Zbieramy je dla walorów smakowych i aromatycznych, urozmaicają pożywienie i są doskonałą przyprawą. Owocniki grzybów odznaczają się różnorodnością kształtów, barwą i wielkością. Najczęściej zbierane przez nas to grzyby kapeluszowe. Niektóre gatunki grzybów zawierają substancje toksyczne, które powodują zatrucia pokarmowe a nawet zatrucia śmiertelne.
Aby uniknąć zatrucia grzybami należy przede wszystkim nauczyć się rozpoznawać gatunki grzybów i umieć odróżnić grzyby jadalne od podobnych do nich grzybów trujących. Miłośnik grzybów musi mieć całkowitą pewność że nie zje grzybów trujących, dlatego też Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie zorganizowała dla Państwa bezpłatne szkolenie dotyczące zagadnień związanych z bezpiecznym zbieraniem grzybów.
Miejsce szkolenia: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie, ul. Prądnicka 76, sala 3
Terminy szkolenia: 23 września, 26 września i 2 października 2013, w godzinach od 9:00 do 12:00
Uczestnicy: wszyscy zainteresowani tematyką związaną z grzybami i bezpieczeństwem ich zbierania.
Warunki uczestnictwa: zgłoszenia przyjmowane będą telefonicznie (12 25 49 429, w godzinach od 7:30 do 15:05) oraz drogą mailową (pp@wsse.krakow.pl ) do dnia 20 września. W zgłoszeniu należy podać imię i nazwisko oraz wybrany termin szkolenia. O uczestnictwie decyduje kolejność zgłoszeń.
Organizator zastrzega sobie prawo do odwołania szkolenia w skutek zgłoszenia się niewystarczającej liczby uczestników.
Tematy:
1. Podstawowe informacje dotyczące identyfikacji grzybów (odróżnianie grzybów jadalnych od niejadalnych i trujących)
2. Prawidłowe zbieranie grzybów
3. Prawidłowy transport i przechowywanie grzybów
4. Sposoby obróbki spożywczej grzybów
5. Fakty i mity dotyczące grzybów
Elżbieta Kuras Dział Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia Data wprowadzenia: 05.09.2013 Data ostatniej aktualizacji: 05.09.2013
W związku ze zbliżającym się rozpoczęciem roku szkolnego i planowaniem przez rodziców zakupu wyposażenia i przyborów szkolnych, a w tym tornistrów Główny Inspektor Sanitarny opierając się na wynikach międzynarodowych badań nad zachowaniami zdrowotnymi dzieci i młodzieży (HBSC-Health Behaviour in School-aged Children. WHO Collaborative Study 2010), z których wynika, że 4 godziny i więcej spędza codziennie w domu:
25,9% badanych uczniów przy odrabianiu lekcji,
22,4% uczniów przy oglądaniu telewizji w tygodniu,
44,4% uczniów przy oglądaniu telewizji w dni wolne od szkoły,
27,3% korzysta z komputera.
Tylko 35,5% utrzymuje aktywność fizyczną na zalecanym poziomie, przedstawia zalecenia dotyczące właściwego wyboru tornistra/plecaka szkolnego, a także wskazania jak prawidłowo zapakować i kontrolować jego właściwe użytkowanie:
waga tornistra nie powinna przekraczać 10-15% masy ciała ucznia,
powinien posiadać ergonomiczną, odpowiednio usztywnioną ściankę przylegającą do pleców,
jego ciężar powinien być rozłożony symetrycznie,
cięższe rzeczy powinny być umieszczone na dnie, a lżejsze wyżej,
tornister powinien mieć równe, szerokie szelki,
długość szelek powinna umożliwić swobodne wkładanie i zdejmowanie jednocześnie zapewniając jak najlepsze przyleganie tornistra do pleców,
zalecane jest dodatkowe zapięcie spinające szelki z przodu klatki piersiowej,
tornister należy nosić na obu ramionach,
konieczne jest kontrolowanie przez rodziców zawartości tornistra, aby zapobiec zabieraniu przez uczniów zbędnych rzeczy,
wskazane jest podjęcie przez rodziców współpracy ze szkołą w celu zorganizowania na terenie szkoły miejsc, w których uczniowie będą mogli pozostawić część przyborów lub podręczników szkolnych.
Nadmierna waga tornistra może powodować nasilenie bólów pleców, ma wpływ na zmniejszenie pojemności płuc, może sprzyjać kształtowaniu nieprawidłowej statyki ciała i w efekcie skrzywieniom kręgosłupa. Na przekroczenie wagi tornistrów/plecaków uczniów mają wpływ przede wszystkim czynniki takie jak:
obciążenie podręcznikami i zeszytami z przedmiotów, które nie były ujęte w programie nauczania w danym dniu,
noszenie dodatkowych słowników i książek,
noszenie przedmiotów nie związanych bezpośrednio z programem nauczania, takich jak: pamiętniki, albumy, zabawki, butelki z napojami,
rodzaj materiału, z jakiego został wykonany tornister lub plecak (waga pustego tornistra waha się od 0,5 kg do 2 kg),
niewystarczający nadzór opiekunów (rodziców, nauczycieli) nad zawartością tornistrów,
rzadko występująca możliwość pozostawiania części podręczników i przyborów w szkołach.
Aby zapobiegać dysfunkcjom układu ruchu, oprócz prawidłowo dobranego, spakowanego i użytkowanego tornistra należy uczniom zapewnić odpowiednią ilość aktywności fizycznej, a także właściwe stanowisko pracy, zarówno w szkole jak i w domu, oraz wyrobić właściwe nawyki ruchowe (zachowanie symetrii ciała przy wykonywaniu czynności ruchowych i statycznych tj. oglądanie telewizji lub odrabianie lekcji).
Próbki do badania kału w kierunku nosicielstwa pałeczek Salmonella i Shigella u osób zdrowych (dawna książeczka sanepidowska) przyjmowane są w Punkcie Przyjmowania Próbek Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie ul. Prądnicka 76, pok. 16
UWAGA:Uczniowie/studenci/doktoranci, kształcący się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby kierowani na badania przez dyrektora szkoły/rektora uczelni są zwolnieni z opłaty za badanie.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2019 r. poz. 1239, 1495).
2. W Punkcie Przyjmowania Próbek:
– okazać kserokopię dowodu wpłaty lub skierowanie na badanie ze szkoły/uczelni ,
– ustalić datę i godzinę dostarczenia próbek do badania,
– odebrać pojemniki z podłożem transportowym, do których pobierane będą próbki oraz zlecenie, instrukcję pobierania próbek kału do badania sanitarno-epidemiologicznego [ZLECENIE I WYTYCZNE] oraz informację dotyczącą przetwarzania danych osobowych [INFORMACJA DOTYCZĄCA PRZETWARZANIA DANYCH OSOBOWYCH].
3. Do Punktu Przyjmowania Próbek dostarczyć trzy próbki kału w pojemnikach z podłożem transportowym pobrane zgodnie z instrukcją (każda próbka pobrana w następującym po sobie dniu, pierwsza nie starsza niż 60 godzin) wraz z wypełnionym zleceniem i dowodem wpłaty lub skierowaniem.
4. Odebrać wyniki badania w WSSE w Krakowie, ul. Prądnicka 76, parter, pok. 18 najwcześniej po 7 dniach od daty dostarczenia próbek.
Istnieje możliwość wysłania wyników badania drogą mailową. Wniosek proszę wysłać na adres: kz@wsse.krakow.pl. W treści maila proszę podać imię i nazwisko badanej osoby i jakiego badania wniosek dotyczy.
5. Na podstawie wyników badań lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarz wykonujący zadania służby medycyny pracy wydaje orzeczenie lekarskie:
a) o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby; b) o czasowych lub trwałych przeciwwskazaniach do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.
Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2019 r. poz. 1239, 1495) jedynym wymaganym dokumentem dotyczącym dopuszczenia do pracy pracownika jest orzeczenie lekarskie.
W przypadku zmian informacje będą aktualizowane na bieżąco.
W roku szkolnym 2012/13 Państwowa Inspekcja Sanitarna realizowała VII edycję ogólnopolskiego programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę!” na terenie 16 województw. Działaniami programowymi zostali objęci uczniowie V i VI klas szkół podstawowych oraz I-III klas gimnazjalnych na terenie całego kraju.
Sprawozdanie z realizacji programu edukacyjnego „Trzymaj Formę!” (rok szkolny 2012-2013) jest dostępne pod adresem:
