Częstość występowania czerniaka złośliwego wzrasta w Polsce, jak i na całym świecie.
W porównaniu do występowania innych nowotworów jest to choroba rzadka, ale o dynamicznym wzroście. Zachorowalność na czerniaka u mężczyzn i kobiet na całym świecie wzrosła z 2,3
i 2,2/100,000 osób, odpowiednio, w 1990 r. do 3,1 i 2,8/100,000 osób w 2008. Rokowania różnią się w zależności od zaawansowania choroby [1].
Etiologia
Najważniejszym czynnikiem ryzyka czerniaka jest promieniowanie ultrafioletowe (UV). Ekspozycja na promieniowanie UV, wywołuje uszkodzenia DNA oraz nasilenia wydzielania czynników wzrostowych przez melanocyty takich jak: czynnik stymulujący powstawanie kolonii (CSF), czynnik wzrostu fibroblastów (PGF) i transformujące czynniki wzrostu (TGF), które osłabiają mechanizmy obronne skóry [2]. Promieniowanie UV przyczynia się do powstawania utlenionej melaniny, która poza uszkodzeniem DNA, hamuje apoptozę komórek zaburzając homeostazę.
Genetyczne mechanizmy odpowiedzialne za inicjację i progresję czerniaka nie są do końca poznane. Wiadomo, że odgrywają one rolę w rozwoju około 10% przypadków czerniaka. [2,3]
Czynniki ryzyka, można podzielić na egzogenne (pochodzące z zewnętrz) jak i endogenne (wewnętrzne) [1].
Czynniki ryzyka zachorowania i rozwoju czerniaka skóry [3]
|
Egzogenne |
Endogenne |
|
Promieniowanie ultrafioletowe |
Mała zawartość barwnika w skórze (jasne włosy, oczy, skóra) |
|
Drażnienie mechaniczne lub chemiczne |
Czerniak w rodzinie – predyspozycje genetyczne |
|
Oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub młodości |
Zachorowania w przeszłości na czerniaka |
|
Przyjmowania leków immunosupresyjnych |
Znamiona melanocytowe |
|
Palenie tytoniu |
Albinizm |
Rokowania
Za czynniki rokownicze istotne klinicznie uznaje się: grubość guza pierwotnego, który klasyfikuje się wg skali Breslowa, oraz brak lub obecność na powierzchni guza mikroowrzodzenia. Wśród innych czynników wymienia się: stężenie LDH w surowicy, obecność limfocytów naciekających guz, głębokość nacieku czerniaka, faza wzrostu wertykalnego czerniaka, cechy regresji nowotworu. Ponadto do ważnych czynników, odgrywających znaczącą rolę w rokowaniu zalicza się: wiek pacjenta, płeć czy przyjmowanie leków immunosupresyjnych. Lepsze rokowanie i lepsza odpowiedź na leczenie jest u młodszych pacjentów. Natomiast, cięższy przebieg choroby oraz gorsza odpowiedź na leczenie jest u mężczyzn. Czerniak w rodzinie nie pogarsza rokowania. Prawdopodobnie przyjmowanie leków immunosupresyjnych może pogorszyć przebieg choroby [4].
Źródło:
1. Curiel-Lewandrowski C, Atkins MB, Tsao H, et al. Risk factors for the development of melanoma. Literature review current through 2012 Aug
2. Michalska-Jakubus M, Jakubus T, Krasowska D. Czerniak – epidemiologia, etiopatogeneza
i rokowanie. Medycyna Rodzinna 2006, 2: 45-53
3. Amstrong AW, Liu V, Mihm MC, et al. Pathologic characteristics of melanoma. Literature review current through 2012 Aug
4. Wysocka J, Komorowski A, Wysocki W, et al. Czerniak skóry. Nowa klasyfikacja TNM (2010 r.). Medycyna Praktyczna Chirurgia 2011; 1
Agnieszka Kargul
Dział Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia
Data wprowadzenia: 24 kwietnia 2014 r.
Data ostatniej aktualizacji: 24 kwietnia 2014 r.